بسیاری از زنان اطلاعات کمی درباره درد زایمان طبیعی دارند و فکر می‌کنند که زایمان طبیعی بسیار دردناکتر از آنچه که تصور می‌کنند است. در حقیقت، درد در زایمان طبیعی نمی‌تواند نادیده گرفته شود، اما راهکارهایی مانند زایمان طبیعی بدون درد وجود دارد که می‌تواند تجربه را لذت بخش تر کند.
در زایمان طبیعی، رحم به عنوان یک عضله فعال با انقباضات خود، نوزاد را به سمت خروج هدایت می‌کند. انقباضات رحم منبع اصلی درد زایمان طبیعی هستند. درد در زمان زایمان ناشی از انقباض عضلات رحم و فشار بر روی گردنه رحم است. عوامل دیگری که درد زایمان را تحریک می‌کنند، شامل فشار نوزاد بر روی مثانه و روده‌ها و کشش در کانال تولد و واژن هستند.
عوامل مرتبط با درد زایمان طبیعی
در طول فرایند زایمان، درد برای هر زن به صورت متفاوتی تجربه می‌شود. درد زایمان طبیعی بین زنان مختلف و حتی بین حاملگی‌های مختلف نیز متفاوت است.
میزان دردی که مادر تجربه می‌کند، به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
قدرت انقباضات: قدرت انقباضات رحم در طول فرایند زایمان افزایش می‌یابد و می‌تواند درد را تحت تأثیر قرار دهد.
اندازه و موقعیت نوزاد در لگن مادر: موقعیت سر نوزاد در لگن مادر (آیا به سمت پایین است یا بالا) و اندازه نوزاد می‌تواند تأثیری در شدت درد زایمان داشته باشد.
سرعت زایمان: سرعتی که زایمان پیش می‌رود نیز می‌تواند در شدت درد زایمان تأثیرگذار باشد.
به طور کلی، درد زایمان طبیعی به عوامل فوق و بسیاری دیگر مرتبط است و تجربه درد زایمان برای هر زن به صورت منحصر به فرد است.
علاوه بر شدت انقباضات عضلات در سراسر شکم و گاهی در ناحیه لگن، ممکن است فشاری روی پشت، پروینوم (بین واژن و مقعد که در طول زایمان گسترش می‌یابد)، مثانه و روده احساس شود.
زنان تجربه‌های مختلفی از درد زایمان دارند. برای برخی از زنان، درد زایمان شبیه به دردهای شدید قاعدگی است، برای دیگران فشار شدید و برخی دیگر احساس امواج قوی که شبیه به گرفتگی‌های اسهالی است را دارند.
ترکیبی از ژنتیک و تجربیات زندگی، آستانه درد را تعیین می‌کند. همچنین، توانایی مقاومت در برابر درد نیز نقش مهمی در این رابطه ایفا می‌کند. حمایت اجتماعی یا عدم آن، ترس، اضطراب و حتی داستان‌های مثبت یا منفی در مورد زایمان که مادر قبلاً شنیده است، می‌توانند به درک از درد کمک کنند.
سطح درد در زایمان طبیعی
در مرحله ابتدایی زایمان، درد حاصل از انقباضات رحم ظاهر می‌شود. در این مرحله، رحم شروع به باز شدن می‌کند و به طور تدریجی به عرض ۳ تا ۴ سانتیمتر گسترش می‌یابد و نازک می‌شود. انقباضات در این مرحله معمولاً خفیف تا متوسط هستند و بین ۳۰ تا ۶۰ ثانیه طول می‌کشند، و هر پنج تا بیست دقیقه رخ می‌دهند. این فرآیند به تدریج شدت بیشتری به خود می‌گیرد و به صورت مکرر و متوالی اتفاق می‌افتد.
درد فعال زایمان
در این مرحله، مدت زمان تقریبی درد بین ۲ تا ۸ ساعت است. انقباضات همچنان ادامه دارند و قوی‌تر و با فواصل نزدیک‌تر به هم رخ می‌دهند. دهانه رحم نیز در این مرحله به عرض ۷ سانتیمتر گسترش می‌یابد. در این زمان، برخی مادران نیاز به داروهای مسکن دارند، اگرچه ممکن است قبل از این هم داروهای مسکن مصرف کرده باشند.
درد زمان زایمان
در این مرحله، مدت زمان آن حدود یک ساعت است. درد در این مرحله به شدت بیشتری می‌رسد زیرا دهانه رحم به عرض ۱۰ سانتیمتر می‌رسد. به علاوه از انقباضات شدید و نزدیک به هم، ممکن است مادر احساس درد در پشت، کشالۀ ران و حتی تهوع نمایش دهد.
درد فشار زایمان
در مرحله درد فشار زایمان، مدت زمان آن میان چند دقیقه تا ۳ ساعت است. پس از درد شدید، مادر فشارهای قوی را به کار می‌گیرد تا درد آرام شود و کودک به دنیا آید. درد همچنان ادامه دارد؛ اما بسیاری از مادران باور دارند که وارد کردن فشار، درد را تسکین می‌دهد. در هنگام شناسایی سر نوزاد، ممکن است مادر احساس سوزش یا سوزناکی در اطراف واژن داشته باشد.
درد جفت
در مرحله درد جفت، مدت زمان آن تا ۳۰ دقیقه است. این مرحله نسبتاً آسان است؛ زیرا با انقباضات خفیف و ضعیف، جفت خارج می‌شود. در این زمان، مادر تمرکز خود را تنها بر روی نوزاد دارد و به درد توجه نمی‌کند.
علائم زایمان
چندین نشانه وجود دارد که به شروع درد زایمان اشاره می‌کنند:
- انقباضات یا سفت شدن رحم
- خارج شدن مخاط از دهانه رحم
- کمردرد
- نیاز مکرر به رفتن به توالت به دلیل فشار وارد شده از سر کودک به روده
مدیریت درد زایمان
استفاده از داروهای اپیدورال یا دیگر داروهای مسکن می‌تواند به مادر باردار کمک کند تا درد را تسکین دهد، اما استفاده همزمان از تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌تواند توانایی مادر را در مقابله با درد افزایش دهد.
تنفس ریتمیک، تفکر مثبت، آرامش و سایر روش‌های آرام‌سازی که در کلاس‌های آموزشی بارداری آموزش داده می‌شود، می‌تواند به حفظ آرامش و شل شدن عضلات کمک کند. بهتر است که مادر به جای تمرکز بر درد، تمرکز خود را بر روی انقباض عضلات قرار دهد تا بتواند زایمان راحت‌تری داشته باشد.
یوگای بارداری یکی از بهترین ورزش‌ها در طول بارداری است؛ زیرا تمرین تنفس در مدیریت درد کمک می‌کند. سایر روش‌های مؤثر شامل ماساژ، پیاده‌روی، حمام یا دوش گرفتن و استفاده از یخ یا گرما هستند.
داروهای درد و اپیدورال
برای تجربه زایمان طبیعی بدون درد، استفاده از داروهای مانند اپیدورال ضروری است. برخی از مادران ممکن است عدم قطعیت درباره استفاده از داروهای بی‌حسی مانند اپیدورال داشته باشند، به دلیل نگرانی از احتمال وقوع خطر برای خود یا کودکشان. در واقع، داروهای مانند اپیدورال یا سایر داروهای تسکین دهنده درد، بسیار ایمن هستند.
در ده سال گذشته، روش اپیدورال به طرز چشمگیری تغییر کرده است. اکنون دیگر دارو به صورت یکباره تزریق نمی‌شود، بلکه به صورت قطره‌ای و پیوسته تزریق می‌شود تا مادر احساس فشار کافی را داشته باشد.
در حال حاضر، این روش در بیشتر بیمارستان‌ها، از جمله بیمارستان و زایشگاه مریم، استفاده می‌شود.
مراحل باز شدن دهانه رحم در زمان زایمان به سه فاز تقسیم می‌شود:
- فاز اولیه: در این مرحله، دهانه رحم شروع به باز شدن می‌کند. این فاز معمولاً با علائم اولیه زایمان همراه است، مانند تنگی و نشانه‌های قبل از زایمان. در این مرحله، دهانه رحم از حالت بسته به حالت باز تبدیل می‌شود.
- فاز فعال: در این مرحله، باز شدن دهانه رحم به شدت افزایش می‌یابد و زایمان به طور فعال و شدیدتر ادامه می‌یابد. این فاز ممکن است با درد و فشار شدید همراه باشد و زمان طولانی‌تری نسبت به فاز اولیه داشته باشد.
- مرحله تولد یا انتقال: در این مرحله، دهانه رحم کاملاً باز می‌شود و نوزاد به دنیا می‌آید یا به مرحله انتقال می‌رسد. در این مرحله، زن در حال تماس و فشار دادن است تا نوزاد به طور کامل به دنیا بیاید.
مراقبه و مراجعه به پزشک یا ماما در زمان زایمان بسیار مهم است تا فرآیند باز شدن دهانه رحم به درستی پیش برود و به نیروها و نیازهای زن و نوزاد توجه شود.
در فاز اولیه زایمان، دهانه رحم به طور تدریجی باز می‌شود و این فرآیند معمولاً حدود ۳ تا ۴ سانتیمتر طول می‌کشد. انقباضات در این فاز معمولاً به مدت ۵ تا ۳۰ دقیقه است. درد و انقباضات در این مرحله به طور کلی خفیف بوده و بسیاری از خانم‌ها قادرند این مرحله را بدون هیچ مشکلی در خانه تجربه کنند.
مدت زمان مرحله اولیه زایمان به طور کلی بستگی به تجربه قبلی زنان دارد. برای زنانی که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند، ممکن است حدود ۶ تا ۱۰ ساعت طول بکشد. اما برای زنانی که قبلاً زایمان را تجربه کرده‌اند، ممکن است بین ۲ تا ۵ ساعت طول بکشد.
لازم به ذکر است که هر زایمان و هر بدن زن ممکن است متفاوت باشد و ممکن است مراحل زایمان در هر فرد به شکل متفاوتی پیش بروند. همچنین، هرگونه نگرانی یا علائم نامطلوب در زمان زایمان باید به پزشک یا ماما گزارش شود.
در فاز فعال زایمان، انقباضات به شدت بیشتر و به صورت مکرر بروز می‌کنند و فرد هر ۳ تا ۵ دقیقه یکبار انقباض و درد را تجربه می‌کند. درد زایمان به طور عمده در اطراف شکم، کمر و ران احساس می‌شود. در این مرحله، باز شدن دهانه رحم از حدود ۴ سانتیمتر تا ۷ سانتیمتر ادامه می‌یابد. برای مادرانی که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند، ممکن است این فاز زمانی را بین ۳ تا ۶ ساعت طی کنند. اما برای زنانی که قبلاً زایمان را تجربه کرده‌اند، این فاز معمولاً بین ۱ تا ۳ ساعت طول می‌کشد.
بنابراین، مدت زمان و شدت درد و انقباضات در فاز فعال زایمان می‌تواند بستگی به تجربه قبلی و خصوصیات هر فرد داشته باشد. اما در هر صورت، مراقبه و حضور در کنار یک پزشک یا ماما حائز اهمیت است تا به نیازهای شما و نوزادتان رسیدگی شود و همچنین بررسی‌های لازم در طول زایمان انجام شود.
در مرحله نهایی زایمان، که به عنوان فاز پایانی شناخته می‌شود، مادر بیشترین درد و انقباض را تجربه خواهد کرد. در این مرحله، ممکن است حالت تهوع، فشار بر لگن، لرزش و خستگی را تجربه کند.
برای اینکه نوزاد به دنیا بیاید، دهانه رحم باید به عرض تا ۱۰ سانتیمتر باز شود. معمولاً این مرحله از ۱۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد، اما زمان آن برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. در این مرحله، پزشک یا ماما با دقت و مراقبت به مادران کمک می‌کنند و همراهی لازم را انجام می‌دهند تا فرآیند زایمان به خوبی پیش برود و به نیازهای مادر و نوزاد پاسخ داده شود.
برای تشخیص شروع درد زایمان، اگر انقباضات قوی و منظم را تجربه کنید، به احتمال زیاد در حال تجربه درد زایمان هستید. در این حالت، عضلات رحم منقبض می‌شود که نشانگر آغاز فرآیند خروج کودک است. نشانه‌های زیر نشان می‌دهند که شما درد زایمان را تجربه می‌کنید:
فاصله بین انقباضات حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه است. در طول زمان، درد شدیدتر می‌شود و فواصل زمانی بین انقباضات کوتاه‌تر می‌شود.
انقباضات به حدی شدید هستند که در طول آن‌ها نمی‌توانید راه بروید یا صحبت کنید.
درد به ناحیه کمر و شکم انتقال می‌یابد. در این حالت، حرکت یا تغییر موقعیت کمکی به کاهش درد نمی‌کند.
اگر این علائم را تجربه کنید، احتمالاً در مرحله فعال زایمان قرار دارید و بهتر است با پزشک یا ماما خود تماس بگیرید تا راهنمایی لازم را دریافت کنید.
در مورد احساس درد در دو روش زایمان طبیعی، می‌توان به صورت زیر توضیح داد:
زایمان طبیعی بدون استفاده از بی‌دردی و مسکن: برخی از مادران ترجیح می‌دهند که زایمان خود را بدون استفاده از هیچگونه بی‌دردی یا مسکن انجام دهند. در این حالت، مادر در تمامی مراحل زایمان و باز شدن دهانه رحم، درد را تجربه خواهد کرد. درد به طور تدریجی از کمترین میزان به بیشترین میزان افزایش می‌یابد. هرچه نوزاد به سمت پایین حرکت کند و در کانال تولد قرار بگیرد، درد بیشتری احساس خواهد شد. در مراحل اولیه، درد و فشار بی‌درنگ نیستند و به‌ندرت رخ می‌دهند. اما با پیشرفت زایمان، درد و انقباضات مداوم و شدیدتری بروز خواهند کرد.
زایمان با استفاده از داروی بی‌دردی (اپیدورال): در صورتی که تصمیم بگیرید زایمان خود را با استفاده از داروی بی‌دردی مانند اپیدورال انجام دهید، به‌طور قطع دردی احساس نخواهید کرد و در هنگام شروع درد، توسط پزشک کنترل خواهد شد. در این روش، با وجود بی‌دردی که دارید، به راحتی می‌توانید پوزیشن‌های مختلفی را برای زایمان انتخاب کنید و هیچگونه بی‌حسی نخواهید داشت.
معمولاً زمانی که زایمان طبیعی در حالت فعال قرار می‌گیرد، طول زمان آن حدوداً ۴ تا ۸ ساعت است. زایمان فعال آغاز می‌شود وقتی که انقباضات به صورت منظم برای شما رخ داده و دهانه رحم به اندازه ۶ سانتیمتر باز شده باشد. درد زایمان در این مرحله به صورت انقباضات قوی‌تر، دردناکتر و بلندمدت تجربه می‌شود.
احتمال پارگی دهانه واژن در زایمان به صورت زیر توضیح داده می‌شود:
اگرچه بافت دهانه واژن نرم و انعطاف‌پذیر است، اما اگر زایمان به سرعت و با نیروی بیش از حد رخ دهد، احتمالاً پارگی رخ خواهد داد. با این حال، اکثر پارگی‌ها بصورت خفیف هستند و مشکل جدی‌ای ایجاد نمی‌کنند. پس از زایمان، می‌توان پارگی را ترمیم کرده و آسیب وارد شده را بهبود بخشید.
با توجه به اینکه واژن و دهانه رحم منبع غنی خون هستند، جراحتی که در این منطقه ایجاد می‌شود، به سرعت بهبود می‌یابد و بیشتر مواقع جای زخمی باقی نمی‌ماند. به طور کلی، این جراحت‌ها به مشکلات طولانی‌مدت منجر نمی‌شوند.
در زمان درد زایمان طبیعی، می‌توانید از روش‌های زیر برای کنترل درد استفاده کنید:
- استفاده از ماساژ: ماساژ می‌تواند به شما کمک کند درد را کاهش دهید. می‌توانید به خودتان یا از شریک زایمان خود بخواهید تا به شما ماساژ دهد. این فعالیت می‌تواند حواس شما را از درد دور کند و تسکین بخشی باشد.
- استفاده از کمپرس گرم: قرار دادن یک کمپرس گرم روی ناحیه دردناک می‌تواند به بدن شما کمک کند تا مسکن طبیعی مانند اندورفین را آزاد کند. این روش می‌تواند در کاهش درد موثر باشد.
- تنفس عمیق و آرام: در طول درد زایمان، تنفس عمیق و آرام می‌تواند به شما کمک کند درد را کاهش دهید و به طور کلی آرامش بیشتری را تجربه کنید.
- تمرکز روی تندرستی و قوی بودن: فکر کردن به تندرستی و قدرت شما برای تحمل درد و زایمان می‌تواند روحیه شما را قوی کند و به شما انرژی بیشتری بدهد.
- استفاده از تکنیک‌های تمرکز و روان‌شناسی: به عنوان مثال، تمرینات تمرکز بر تصویرسازی مثبت، تمرینات ذهنی و تکنیک‌های مرتبط با آرامش می‌توانند در مدیریت درد زایمان کمک کنند.
مهم است که با پزشک یا ماما خود صحبت کنید و روش‌های مناسب برای شما را بررسی کنید. هر زن و زایمانی ممکن است نیازهای متفاوتی داشته باشد و بهترین روش برای مدیریت درد زایمان باید با توجه به شرایط شما تعیین شود.
درد زایمان طبیعی می‌تواند به صورت زیر توضیح داده شود:
درد زایمان طبیعی ناشی از انقباضات ماهیچه‌ها و فشار بر دهانه رحم است. این درد ممکن است به شدتی احساس شود که به عنوان یک احساس گرفتگی شدید در مناطقی مانند کمر، کشاله ران و شکم توصیف شود.
بعضی از خانم‌ها ممکن است درد را در مناطق پهلو و ران نیز احساس کنند. در کل می‌توان گفت که درد زایمان طبیعی شبیه به درد قاعدگی است، اما شدیدتر از آن است و با نزدیک شدن به زمان زایمان، بدتر می‌شود.
نظرات کاربران