کیسه صفرا یک اندام کوچک در سمت راست شکم، نزدیک به کبد قرار دارد. وظیفه کیسه صفرا نگه داشتن شیره گوارشی به نام صفرا است. کولسیستیت به تورم و التهاب کیسه صفرا اطلاق میشود. وقتی بدن برای هضم چربیها به شیره گوارشی نیاز دارد، صفرا را در روده کوچک آزاد میکند. اما اگر مسیر روده کوچک مسدود شود، صفرا در کیسه صفرا به دام میافتد و باعث تحریک آن میشود.
علائم التهاب کیسه صفرا (کولسیستیت)
علائم شایع این التهاب شامل تهوع و استفراغ هستند، و اغلب پس از خوردن وعده غذای بزرگ یا غذاهای چرب به ویژه ظاهر میشوند. یکی از علائم بارز آن درد شدید در منطقه شکم، کمر یا زیر تیغه شانه راست (کتف) است. در صورت عدم مراجعه به پزشک و عدم دریافت درمان، ممکن است به عفونتهای خطرناک منجر شود یا به یک وضعیت طولانی مدت تبدیل شود.
جراحی برداشتن کیسه صفرا رایجترین روش درمان این وضعیت است.
علائم التهاب کیسه صفرا
در صورتی که التهاب کیسه صفرا را تجربه کنید، ممکن است شاهد علائم زیر باشید:
- درد شدید و ناگهانی در سمت راست بالای شکم: ممکن است دردی شدید و ناگهانی در سمت راست بالای شکم احساس کنید. همچنین، درد میتواند در کمر یا در کتف راست شما نیز احساس شود. نفس عمیق زدن ممکن است وضعیت درد را بدتر کند.
- حالت تهوع: احساس تهوع و ممکن است به استفراغ منجر شود. این علائم معمولاً پس از خوردن وعده غذایی پرچرب بدتر میشوند.
- تب: در برخی موارد، ممکن است دمای بدنتان افزایش یابد و تب داشته باشید.
- نفخ: احساس نفخ و تورم شکمی نیز ممکن است در اثر التهاب کیسه صفرا رخ دهد.
- پوست یا چشم زرد (زردی): در برخی موارد، ممکن است پوست یا چشم شما زرد شود که به علامت زردی معروف است. این ممکن است نشانهای از مشکلات جدی در کیسه صفرا باشد.
- مدفوع شل و به رنگ روشن: در برخی موارد، ممکن است مدفوع شما شل و به رنگ روشن شود.
در صورتی که به دلیل درد شدید نمیتوانید راحت باشید یا قادر به حرکت نیستید، حتماً با خدمات اورژانس تماس بگیرید.
علت التهاب کیسه صفرا بدون سنگ
عادتاً، سبب رخداد التهاب کیسه صفرا بدون سنگ این است که تودههای صفرا به صورت جامد تشکیل شده و راه عبور روده باریک را مسدود میکنند. اگرچه سنگ کیسه صفرا یکی از بیماریهای رایج است و تقریباً نیمی از افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا همزمان با کولسیستیت یا التهاب آن میشوند، اما سنگ کیسه صفرا تنها عاملی نیست که منجر به التهاب کیسه صفرا میشود.
عوامل دیگری که میتوانند تأثیرگذار باشند عبارتند از:
- لجن صفراوی: این مایع غلیظ در کیسه صفرا تجمع مییابد و میتواند در شرایطی مانند بارداری یا کاهش سریع وزن بیش از حد شکل گیرد.
- تومورها: رشد تومورها میتواند مسیر صفرا را مسدود کرده و خروج صفرا را متوقف کند، مانند رشد پانکراس یا کبد.
- دیابت: برخی موارد دیابت نیز میتواند عاملی در رخداد التهاب کیسه صفرا باشد.
- عفونت: عفونت در کیسه صفرا میتواند باعث آسیب به سیستم تخلیه صفرا شود و باکتریها ممکن است به آن آسیب برسانند.
التهاب کیسه صفرا میتواند به صورت ناگهانی و حاد ظاهر شود که در این صورت توسط پزشک به عنوان یک التهاب حاد شناخته میشود، یا ممکن است یک مشکل مزمن و طولانیمدت باشد که به آن التهاب مزمن گفته میشود.
بنابراین، دو نوع اصلی این التهاب عبارتند از:
- التهاب حاد کیسه صفرا
- التهاب مزمن کیسه صفرا
عوامل خطرناک مؤثر در التهاب کیسه صفرا
چندین عامل خطرناک میتوانند احتمال ابتلا به التهاب کیسه صفرا را افزایش دهند.
این عوامل عبارتند از:
- سن: رییش میدهد.
- سریع لاغر شدن (کاهش وزن ناشی از روشهای نامناسب): کاهش وزن به صورت ناگهانی و غیر اصولی میتواند ریسک التهاب کیسه صفرا را افزایش دهد.
- رژیم غذایی دارای چربی و کلسترول بالا: مصرف رژیم غذایی با مقدار زیادی چربی و کلسترول میتواند ریسک ابتلا به التهاب کیسه صفرا را افزایش دهد.
اگر یک یا چند عامل خطرناک فوق را دارید، میتواند مفید باشد با پزشک خود درباره راهکارهای پیشگیری و مدیریت خطر صحبت کنید.
تشخیص التهاب کیسه صفرا
در مرحله اول، پزشک شما اقدام به معاینه میکند و درباره علائم شما چند سوال مطرح میکند.
شما میتوانید به این سوالات پاسخ دهید:
- زمان شروع علائم: میتوانید جزئیات دقیقی از زمان شروع علائم خود را توضیح دهید و آیا در گذشته مشابه احساسی داشتهاید یا خیر.
- شدت درد: میتوانید درد خود را به چه شدتی توصیف کنید؟ این اطلاعات به پزشک کمک میکند تا شدت التهاب را تخمین بزند.
- عوامل تسریع یا تشدید درد: در مورد هر چیزی که درد شما را بهبود یا تشدید میکند، به پزشک خود بگویید. مثلاً فعالیتهای خاص، غذاهای خاص یا استراحت ممکن است در تجربه شما تأثیر داشته باشند.
با دادن این اطلاعات به پزشک، او میتواند تشخیص دقیقتری از التهاب کیسه صفرا برای شما قائل شود و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند. پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تشخیصی بیشتری داشته باشد تا تشخیص نهایی را قطعی کند.
آزمایش خون
با استفاده از آزمایش خون، پزشک میتواند تشخیص دهد آیا شما عفونت دارید و آیا کبد شما به طور صحیح کار میکند یا خیر.
تصویربرداری
پزشک ممکن است از شما درخواست کند برخی از آزمایشات تصویربرداری را انجام دهید. این آزمایشات عبارتند از:
- اشعه ایکس: با استفاده از اشعه ایکس از منطقه شکم، اندامهای داخلی، استخوانها و بافتها نمایش داده میشوند.
- سونوگرافی: سونوگرافی از کیسه صفرا و کبد تصاویری را نمایش میدهد و به پزشکان این امکان را میدهد تا جریان خون را بررسی کنند.
- سی تی اسکن: در این روش، با استفاده از سی تی اسکن، تصاویر دقیقتری از اندامها، ماهیچهها و استخوانها به پزشکان ارائه میشود نسبت به اشعه ایکس.
- اسکن کبد و مجاری صفراوی یا اسکن HIDA: این آزمون برای بررسی حرکت کیسه صفرا و مشخص کردن آیا مجاری صفراوی مسدود شدهاند یا خیر استفاده میشود. در این آزمون، یک ماده شیمیایی به بدن شما تزریق میشود و سپس با استفاده از اسکنر، حرکت این ماده در داخل بدن ردیابی میشود.
- تصویربرداری PTC از مجاری صفراوی داخل کبد: این روش با استفاده از تزریق رنگ به کبد، نحوه عبور صفرا از مجاری صفراوی داخل کبد را نشان میدهد.
- ERCP (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی): در این روش، از یک لوله بلند و انعطاف پذیر استفاده میشود که از طریق گلو وارد معده و روده کوچک میشود. این لوله دارای دوربین و نور است و با استفاده از یک رنگ، نحوه عبور صفرا در سیستم گوارشی بررسی میشود.
درمان التهاب کیسه صفرا
در صورت مبتلا شدن به التهاب کیسه صفرا، به ویژه در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشید. در این مدت، باید معده خود را خالی نگه داشته و به کیسه صفرا اجازه استراحت بدهید. ممکن است از طریق یک لوله وریدی، مایعات به صورت تزریقی دریافت کنید. همچنین، ممکن است داروهای تسکین دهنده درد و در صورت نگرانی پزشکان درباره عفونت، آنتیبیوتیک مصرف کنید. با شروع درمان، به تدریج باید بهبودی را تجربه کنید.
در صورتی که سنگ کیسه صفرا باعث التهاب شده است، پزشکان ممکن است داروهایی را برای حل سنگ موجود در کیسه صفرا تجویز کنند و همچنین دارویی برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ کیسه صفرا به شما دهند. رعایت یک رژیم غذایی کم چرب نیز میتواند موجب جلوگیری از بازگشت سنگ کیسه صفرا شود.
آیا برای درمان التهاب کیسه صفرا نیاز به جراحی وجود دارد؟
روش رایج تر درمان التهاب کیسه صفرا، برداشتن کیسه صفرا است. پزشک تصمیم میگیرد که آیا نیاز به عمل جراحی فوری دارید یا در صورت بیماری شدید، باید منتظر بمانید تا وضعیت عمومی بهتر شود. پزشکان میتوانند با قرار دادن یک لوله در کیسه صفرا و تخلیه صفرا، علائم را تسکین دهند. جراحی برداشتن کیسه صفرا، که به آن کولهسیستکتومی میگویند، معمولاً حدود یک ساعت طول میکشد و خطر کمی دارد. در این جراحی که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، شما در طول عمل دردی احساس نمیکنید. پزشک یک برش کوچک در شکم ایجاد میکند تا با یک ابزار ویژه به داخل آن نگاه کند، سپس کیسه صفرا را از طریق یک برش کوچک دیگر خارج میکند. بدون کیسه صفرا، میتوانید زندگی سالمی را تجربه کنید.
عوارض التهاب کیسه صفرا و خطرات آن
اگر التهاب کیسه صفرا درمان نشود، ممکن است باعث عفونت شود و بافتهای بدن را تخریب کند. علاوه بر این، عفونت میتواند به سایر قسمتهای بدن مانند لوزالمعده (پانکراتیت) و پوشش داخلی شکم (پریتونیت) گسترش یابد. اگر لولههای حامل صفرا آسیب ببینند، التهاب کیسه صفرا میتواند به کبد آسیب برساند. همچنین، نتیجه التهاب کیسه صفرا ممکن است باعث شدیدتر شدن حملات دردناک شود. در نهایت، کیسه صفرا کوچک میشود و عملکرد صحیح خود را ندارد که منجر به یک مشکل طولانی مدت یا مزمن میشود.
التهاب کیسه صفرا در دوران بارداری
در زمان بارداری، زنان به علت دریافت بیشتر پروژسترون، عملکرد بافت عضلانی بدنشان کاهش مییابد. به همین دلیل، آنها در معرض خطر بیشتری برای سنگ کیسه صفرا قرار میگیرند و این منجر به انسداد جریان صفرا و التهاب کیسه صفرا میشود. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پس از انجام معاینات و آزمایشات متعدد، پزشک راهکارهای درمانی را برای شما تعیین خواهد کرد.
درمان التهاب کیسه صفرا در طب سنتی
یکی از راهکارهای قدیمی و متداول در طب سنتی برای درمان التهاب کیسه صفرا، استفاده از عناب خیس کرده به صورت ناشتا است. این روش باید به عنوان تکمیلی و همراه با درمان دارویی-پزشکی استفاده شود. میتوانید به عطاری محلی مراجعه کنید و عناب را تهیه کنید.
با این حال، بهترین راه برای درمان التهاب کیسه صفرا مراجعه به پزشک طب سنتی است. پزشک متخصص در طب سنتی با توجه به مزاج، سن، جنسیت و سوابق بیماری شما، بهترین دارو را تجویز خواهد کرد. درمان طب سنتی باید تحت نظارت و هماهنگی پزشک باشد و به عنوان یک روش مکمل در درمان التهاب کیسه صفرا مورد استفاده قرار گیرد.
چگونه میتوانم از تشکیل مجدد سنگ کیسه صفرا جلوگیری کنم؟
برای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ کیسه صفرا، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- رژیم غذایی: رعایت یک رژیم غذایی سالم و منظم میتواند کمک کند. توصیه میشود مصرف مواد غذایی کم چرب و پرفیبر باشد. میوهها، سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی کم چرب را در جیره غذایی خود در نظر بگیرید. همچنین، مصرف مواد غذایی پرچرب، خیزانکننده چربی و غذاهای سنگین را محدود کنید.
- میوهها و سبزیجات: مصرف بالای میوهها و سبزیجات به عنوان منابع غنی فیبر میتواند کمک کند. فیبر به تسهیل عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش کمک میکند و از تشکیل سنگ کیسه صفرا جلوگیری میکند.
- آب: مصرف کافی آب برای حفظ هیدراته بودن بدن و رقیق نمودن صفرا بسیار مهم است. هدف باید مصرف حداقل 8 لیوان آب در روز باشد، مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری داشته باشد.
- کنترل وزن: اگر چاق هستید، کاهش وزن میتواند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را کاهش دهد. اما تغییرات وزن را با توصیه پزشک خود صورت دهید و رژیم لاغری را به صورت صحیح و تحت نظارت انجام دهید.
- فعالیت بدنی: فعالیت بدنی منظم و معتدل میتواند به بهبود عملکرد سیستم گوارش و جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک کند. مطابق با وضعیت جسمانی خود، برنامههای ورزشی را با پزشکتان مطرح کنید.
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل میتواند عواملی را ایجاد کند که به تشکیل سنگ کیسه صفرا منجر شوند. بهتر است مصرف الکل را محدود کنید یا به طور کامل از آن خودداری کنید.
- داروها: در برخی موارد، پزشکان میتوانند داروهایی را تجویز کنند که به جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک میکنند. این شامل داروهای رقیقکننده صفرا و محافظه جریان صفرا میشود. همچنین، از داروهایی که با توصیه پزشکتان مطابقت کنید و داروهایی که ممکن است باعث تشکیل سنگ شوند، استفاده نکنید.
مهم است که با پزشک خود درباره راههای جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ کیسه صفرا مشورت کنید، زیرا هر فرد و شرایط خاصی دارد و نیازهای درمانی ممکن است متفاوت باشد.
نظرات کاربران