تصلب شرایین یا گرفتگی عروق به معنای سفت و سخت شدن بافت رگ‌ها است. این فرآیند پیشرفته به طور آرام و بی‌صدا رگ‌ها را بسته و خطر برای گردش خون ایجاد می‌کند.
گرفتگی عروق عامل اصلی حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های عروقی دیگر است و به همه آنها بیماری قلبی عروقی گفته می‌شود. بیماری‌های قلبی و عروقی علت اصلی مرگ در آمریکا هستند و در سال 2005 بیش از 800 هزار نفر به دلیل این نوع بیماری‌ها جان خود را از دست داده‌اند.
فرآیند تصلب شرایین چگونه رخ می‌دهد؟
چه افرادی در معرض این بیماری قرار دارند و به چه دلیل؟ آیا این بیماری قابل پیشگیری و درمان است؟ در این مقاله، خواهید آشنا شد با اصلی‌ترین تهدید به سلامتی خود.
عواملی که به تصلب شرایین منجر می‌شوند عبارتند از: فشار خون بالا، سیگار کشیدن و سطح بالای کلسترول در خون.
رگ‌ها مسئول انتقال خون از قلب به بقیه نقاط بدن هستند. آنها از لایه‌ای نازک از سلول‌ها به نام اندوتلیوم تشکیل شده‌اند. وظیفه اندوتلیوم این است که رگ‌ها را سالم و انعطاف‌پذیر نگه دارد تا جریان خون به راحتی انجام شود.
تصلب شرایین به طور آغازین از زمانی شروع می‌شود که اندوتلیوم به دلیل فشار خون بالا، سیگار کشیدن و یا سطح بالای کلسترول آسیب می‌بیند. این آسیب باعث تشکیل پلاک می‌شود. زمانی که کلسترول بد (LDL) از اندوتلیوم آسیب دیده عبور می‌کند، به دیواره رگ وارد می‌شود. در این هنگام، گلبول‌های سفید کلسترول را جذب می‌کنند. به مرور زمان، تجمع این کلسترول و خلوص‌های سلولی باعث تشکیل پلاک در رگ‌ها می‌شود. پلاک به واسطه حرکت کلسترول و باقیمانده‌های سلولی در دیوار رگ‌ها شکل می‌گیرد. با پیشرفت تصلب شرایین، این پلاک‌ها بزرگ و ضخیم‌تر می‌شوند. وقتی که این پلاک به اندازه کافی بزرگ شود، قادر به کامل مسدود کردن قسمتی از رگ می‌شود. این فرآیند به مرور در سراسر بدن اتفاق می‌افتد. در نتیجه، شما نه تنها در معرض حمله قلبی قرار می‌گیرید، بلکه سکته مغزی و بیماری‌های دیگر نیز به خطر می‌افتید. تصلب شرایین تا میانسالی و حتی بیشتر، بدون نشانه‌ای ظاهری است. اما هنگامی که رگ‌ها به حد نارسایی می‌رسند، خون لخته می‌شود و درد شدیدی ایجاد می‌کند. گاهی اوقات رگ‌های مسدود شده پاره می‌شوند و لخته‌های خون در مسیر رگ به حرکت درمی‌آیند.
تصلب شرایین و حمله پلاک‌ها در بیماری تصلب شرایین انواع مختلفی دارند.
یک نوع پلاک، در دیواره رگ باقی می‌ماند و بیشتر از حد بزرگ نمی‌شود. این نوع پلاک باعث مسدود شدن جریان خون نمی‌شود و ممکن است هیچ علائمی از خود نشان ندهد.
نوع دیگری از پلاک می‌تواند به آرامی و به مرور زمان در جریان خون رشد کند و عوارض شدیدی ایجاد می‌کند. درد شدید در قفسه سینه (با فشار زیاد) علامت مشخص این نوع پلاک است.
بدترین نوع پلاک زمانی اتفاق می‌افتد که رگ را پاره کند و به لخته خون اجازه دهد تا در شریان به حرکت درآید. این امر در مغز باعث سکته مغزی و در قلب باعث حمله قلبی می‌شود.
پلاک‌ها باعث به وجود آمدن سه نوع بیماری قلبی و عروقی می‌شوند.
- بیماری شریان‌های کرونری: پلاک‌ها و رسوباتی که در دیواره‌های رگ‌های قلبی تشکیل می‌شوند، باعث درد شدید قفسه سینه می‌شوند و در صورت پاره شدن ناگهانی، منجر به از کار افتادن ماهیچه قلبی و سکته قلبی (میوکارد) می‌شود.
- بیماری عروقی مغزی: پلاک‌ها و رسوباتی که در رگ‌های مغز تشکیل می‌شوند، باعث سکته مغزی و آسیب دائمی به مغز می‌شوند. همچنین، مسدودی‌های گذرا در رگ‌های مغزی منجر به نارسایی مغزی می‌شوند که نشانگری برای سکته مغزی است. در بعضی موارد، ممکن است هیچ آسیب جدی به مغز نرسیده باشد.
- بیماری پریفرال (باریک شدن عروق): باریک شدن عروق در پاها باعث کاهش جریان خون به این اندام می‌شود و منجر به اختلال در راه رفتن و به تعویق افتادن بهبودی زخم‌ها می‌شود. در حالت شدید، این بیماری می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
چه کسانی به تصلب شرایین مبتلا می‌شوند؟ برعکس، بهتر است بپرسیم کدام افرادی از تصلب شرایین جلوگیری می‌کنند؟
بر اساس تحقیقاتی که در زمینه تصلب شرایین انجام شده است، افرادی که در جنگهای کره و ویتنام خدمت می‌کردند، نیمه تا سه چهارم آنها دچار تصلب شرایین بودند. حتی در امروزه، شواهدی نشان می‌دهد که تعداد زیادی از جوانان نیز از تصلب شرایین خاموش رنج می‌برند. یک مطالعه گسترده در سال 2001 بر روی 262 داوطلب با سنین مختلف نشان داد:
- 52٪ از کل داوطلبان مبتلا به تصلب شرایین بودند
- 85٪ از افراد بالای 50 سال مبتلا به تصلب شرایین بودند
- 17٪ از افراد 13 تا 19 سال دچار تصلب شرایین بودند
هیچکدام از این افراد علائم بیماری را نداشتند و برخی از آنها رگ‌های بسیار باریکی داشتند. بیماری آنها در مراحل اولیه بود که تنها با آزمایشات خاص قابل تشخیص بود.
اگر به سن 40 سالگی رسیده‌اید، احتمال داشتن تصلب شرایین 50٪ است. هر چه سن شما بالاتر باشد، خطر این بیماری نیز بیشتر می‌شود. اکثریت افراد 60 سال به بالا دچار تصلب شرایین هستند، اما نشانه قابل تشخیصی برای آن وجود ندارد. خبر خوب این است که در مقایسه با 30 سال قبل، مرگ و میر ناشی از این بیماری 25٪ کاهش یافته است. این پیشرفت را مدیون بهبود در شیوه زندگی و پیشرفت علم پزشکی هستیم.
روش‌های جلوگیری از تصلب شرایین
تصلب شرایین یک بیماری قابل پیشگیری است که به سرعت پیشرفت می‌کند. برای جلوگیری از آن، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید. به عنوان مثال، در تحقیقات انجام شده، 9 عامل خطر در 90٪ حملات قلبی شناسایی شده است:
- کشیدن سیگار
- سطوح بالای کلسترول خون
- فشار خون بالا
- دیابت
- چاقی در ناحیه شکم
- استرس
- کمبود مصرف میوه و سبزیجات
- مصرف بیش از حد الکل
- عدم داشتن برنامه ورزشی منظم
حتماً توجه کرده‌اید که این فاکتورها یک ویژگی مشترک دارند: شما می‌توانید از هر یک از این فاکتورها جلوگیری کنید! متخصصان معتقدند که با کنترل این فاکتورها، خطر بیماری‌های قلبی و عروقی به شدت کاهش می‌یابد.
روش‌های درمان تصلب شرایین
زمانی که یک رگ مسدود می‌شود، معمولاً به همان حالت خود باقی می‌ماند. با مصرف داروها و تغییر در شیوه زندگی، تشکیل پلاک‌ها کاهش می‌یابد یا حتی قطع می‌شود.
تغییر در شیوه زندگی: تغییر در شیوه زندگی می‌تواند پیشرفت بیماری را متوقف کند یا آن را کاهش دهد. البته این نعنا نیست که با وارد کردن رژیم غذایی سالم، ورزش و ترک سیگار، مسدودیت رگ‌ها به طور کامل حل می‌شود. اما ثابت شده است که این تغییرات خطر حملات قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهند.
دارو: داروهای ویژه برای کاهش کلسترول بالا و فشار خون بالا می‌توانند پیشرفت تصلب شرایین را کاهش دهند و خطر حملات قلبی و مغزی را نیز کاهش دهند.
روش‌های پیشرفته در بازکردن رگ‌های بسته شده به جز روش‌های ذکر شده، پزشکان می‌توانند از روش‌های پیشرفته دیگری برای بازکردن رگ‌ها استفاده کنند:
- آنژیوگرافی و استنت‌گذاری: آنژیوگرافی به همراه استفاده از لوله‌ای بسیار باریک که از طریق رگ پا یا بازو به رگ مسدود شده فرستاده می‌شود، می‌تواند رگ‌ها را باز کند. رگ مسدود شده در دستگاه تصویربرداری ایکس-ری قابل مشاهده است. همچنین، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری نیز می‌تواند منجر به باز کردن رگ مسدود شده شود. استنت‌گذاری علاوه بر کاهش درد، امکان وقوع سکته قلبی در آینده را نیز کاهش نمی‌دهد.
- عمل بای‌پس: در این روش، جراحان یک رگ سالم (معمولاً از پا) را جدا کرده و به جای رگ مسدود شده قرار می‌دهند.
در نهایت، این روش‌های جراحی دارای عوارض جانبی پیچیده‌ای هستند. به همین دلیل، پزشکان آنها را تنها در مواردی انجام می‌دهند که بیماران دچار دردهای شدید هستند. بنابراین، بهترین راه برای جلوگیری از این عوارض خطرناک، خودمراقبتی و پیشگیری مناسب است.
نظرات کاربران