اسم پرتو درمانی یا رادیوتراپی در درمان سرطان به شدت شناخته شده است. در رادیوتراپی، از امواج با انرژی بالا استفاده میشود. این امواج به صورت موضعی و هدفمند تابانده میشوند، زیرا سلولهای سالم نیز ممکن است آنها را جذب کنند و عوارض جانبی را ایجاد کنند. برخی از متخصصان انکولوژی از این درمان قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور استفاده میکنند.
پرتو درمانی یا رادیوتراپی
یک روش درمانی است که از امواج پرانرژی مانند اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده میکند. در این روش، سلولهای سرطانی و بافتهای اطراف آن تحت تأثیر قرار میگیرند. با این حال، سلولهای سالم نیز در این درمان آسیب میبینند و ممکن است از بین بروند، که این موضوع میتواند عوارض جانبی را به همراه داشته باشد. در صورتی که سلولهای سالم قابلیت ترمیم خود را داشته باشند، عوارض جانبی رادیوتراپی بهبود مییابند.
در پرتو درمانی، اشعههای قوی باعث از بین رفتن ماده ژنتیکی یا DNA درون سلولهای سرطانی میشوند و به آنها آسیب میرسانند. اگر سلول نتواند DNA را ترمیم کند، قدرت بقا را از دست میدهد.
برنامهریزی و اجرای پرتو درمانی توسط یک تیم درمانی حرفهای که شامل متخصص انکولوژی و متخصص رادیوتراپی است، صورت میگیرد. این امر به دلیل حیاتی و اهمیت بالای این درمان انجام میشود. در واقع، اصلیترین هدف در پرتو درمانی، درمان سرطان با کمترین آسیب به سلولهای سالم است.
کمورادیوتراپی یا ترکیب شیمیدرمانی و پرتودرمانی
یک روش درمانی است که برخی بیماران سرطانی ممکن است از آن استفاده کنند. در این روش، شیمیدرمانی با استفاده از داروهای سایتوتوکسیک یا داروهای سرکوب کنندهی سلولهای سرطانی و پرتودرمانی با استفاده از امواج پرانرژی ترکیب میشوند. این ترکیب به عنوان کمورادیوتراپی شناخته میشود.
استفاده از شیمیدرمانی در کنار پرتودرمانی میتواند باعث افزایش حساسیت سلولهای سرطانی نسبت به رادیوتراپی شود و اثربخشی آن را افزایش دهد. اما باید توجه داشت که این روش تنها برای برخی از نوعهای سرطان مؤثر است و نمیتواند به همه موارد پاسخگو باشد.
استفاده همزمان از شیمیدرمانی و پرتودرمانی :
ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی شدیدتر و بدتر برای بیمار شود. قبل از انجام این روش درمانی، مهم است که به طور کامل درباره آن تحقیق کنید و با پزشک خود درباره مزایا و معایب آن مشورت کنید.
هزینه رادیوتراپی به صورت کلی بستگی به چندین عامل دارد، از جمله نوع سرطان، مرحله بیماری، منطقه جغرافیایی و مرکز درمانی که در آن انجام میشود. همچنین، هزینهها ممکن است با توجه به بیمارستان یا مرکز درمانی و شرایط بیمار برای هر فرد متفاوت باشد.
بخش قابل توجهی از هزینه رادیوتراپی به علت هزینه بالای دستگاههای رادیوتراپی است. معمولاً دستگاههای رادیوتراپی بسیار پیچیده و پیشرفته هستند و طراحی و ساخت آنها هزینه زیادی را میطلبد. همچنین، نگهداری و عملکرد این دستگاهها نیز هزینههای قابل توجهی دارد.
دلایل مختلفی وجود دارد که بیماران از پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده میکنند.
به طور خلاصه، فواید اصلی رادیوتراپی عبارتند از:
- درمان سرطان: پرتودرمانی به تنهایی میتواند به عنوان یک روش درمانی اصلی برای انواع سرطان ها مورد استفاده قرار گیرد. در برخی موارد، پرتودرمانی همراه با جراحی نیز انجام میشود تا خطر بازگشت سرطان را کاهش دهد. همچنین، ممکن است پرتودرمانی قبل از جراحی انجام شود تا تومور را کوچک و قابل مدیریت کند و جراحی را سهولت بخشد.
- کاهش علائم: در برخی موارد، هدف اصلی پرتودرمانی کاهش علائم بیماری و بهبود وضعیت بیمار است. این روش معمولاً برای کاهش علائمی مانند سرفه و درد در سرطان استفاده میشود. پزشکان پرتودرمانی را زمانی توصیه میکنند که سرطان قابل درمان نباشد و علائم آن رو به وخامت باشند. با محدود کردن رشد تومور، علائم سرطان به طور قابل توجهی کاهش مییابد.
- کمک به سایر روشهای درمانی: پرتودرمانی میتواند قبل و بعد از سایر روشهای درمانی دیگر انجام شود تا به اثربخشی آنها کمک کند. به عنوان مثال، کمورادیوتراپی که ترکیبی از شیمیدرمانی و پرتودرمانی است، یک نمونه از این نوع درمان است.
- کنترل تومور: در مواردی که تومور قابل درمان نباشد، باید رشد آن کنترل شود. با کنترل رشد تومور، کیفیت زندگی بیمار سرطانی به طرز چشمگیری بهبود مییابد. در این موارد، پرتودرمانی برای کنترل رشد تومور استفاده میشود.
به طور کلی، استفاده از پرتودرمانی و نحوه استفاده آن بستگی به وضعیت بیمار، نوع سرطان و توصیه پزشک درمانگر دارد. تیم درمانی بهترین روش درمانی را برای هر بیمار تعیین خواهد کرد.
انواع روشهای پرتودرمانی شامل دو نوع اصلی هستند:
- پرتودرمانی خارجی
- پرتودرمانی داخلی
- پرتودرمانی خارجی: در این روش، اشعههای با انرژی بالا از خارج بدن با استفاده از ابزاری ویژه به بیمار تابانده میشوند. این روش، روش رایجتری برای درمان سرطان است و به عنوان رادیوتراپی از راه دور یا تلهتراپی نیز شناخته میشود.
- پرتودرمانی داخلی: در این روش، مادهی رادیواکتیو در نزدیکی منطقه سرطانی درون بدن قرار میگیرد. این ماده میتواند به صورت لوله، سیم، کپسول یا دانه درون بدن قرار بگیرد. در پرتودرمانی داخلی سیستمیک، بیمار باید مادهی رادیواکتیو را مصرف کند که در سراسر بدن پخش میشود و به منطقه سرطانی میرود و سلولهای سرطانی را تخریب میکند. یک نوع دیگر از پرتودرمانی داخلی، که به عنوان براکیتراپی شناخته میشود، شامل تزریق مادهی رادیواکتیو به داخل رگهای بیمار توسط یک تخصصی درمانی است.
پیش از شروع رادیوتراپی، برخی مراقبتها و راهنماییها را باید رعایت کنید. تیم درمانی به شما این موارد را توضیح میدهد. در ابتدا، آنها توضیحات لازم را به شما ارائه میدهند و یک رضایتنامه از شما دریافت میکنند.
مواردی که قبل از رادیوتراپی باید در نظر داشته باشید عبارتند از:
- بررسی بارداری: قبل از آغاز رادیوتراپی، باید اطمینان حاصل کنید که باردار نیستید. این درمان میتواند بر روی جنین تأثیر منفی بگذارد. بنابراین، قبل از شروع درمان، باید یک آزمایش بارداری انجام دهید و در طول درمان از روشهای مناسب جلوگیری از بارداری استفاده کنید. دربارهٔ توانایی باروری پس از رادیوتراپی، با پزشک خود مشورت کنید و اطلاعات بیشتری دریافت کنید.
- ابزارهای پزشکی در بدن: اگر قبلاً عمل جراحی قلبی داشتهاید یا در بدنتان ابزارهای پزشکی مانند باتری قلبی وجود دارد، باید به پزشک خود اعلام کنید. رادیوتراپی ممکن است بر روی این ابزارها تأثیر بگذارد، بنابراین باید برنامهریزی خاصی انجام شود.
- مراقبتهای پوستی را جدی بگیرید: درمان رادیوتراپی ممکن است روی پوست شما، به خصوص در منطقه سرطانی، واکنشهای پوستی ایجاد کند و به آن آسیب برساند. سعی کنید در این نواحی به پوست خود مراقبت و توجه بیشتری داشته باشید.
- ترک سیگار: ترک سیگار تأثیر چند برابری روی اثربخشی پرتودرمانی دارد. همچنین، عوارض جانبی پرتودرمانی را به شدت کاهش میدهد.
رادیوتراپی میتواند به دو شکل انجام شود:
رادیوتراپی خارجی و رادیوتراپی داخلی
فرایند انجام رادیوتراپی به نوع درمان و شرایط بیمار بستگی دارد.
- رادیوتراپی خارجی: در رادیوتراپی خارجی، بیمار روی یک تخت دراز میکشد و یک دستگاه بزرگ در زیر آن قرار دارد. تکنسین بیمار را در دستگاه قرار میدهد و خود به اتاق جداگانهای میرود. بیمار باید در طول فرایند بیحرکت باقی بماند. در این فرایند، نیازی به نگهداشتن نفس نیست و بیمار میتواند به آرامی تنفس کند. دستگاه صداهای مختلفی مانند صدای جاروبرق، کلیک یا چرخش میدهد. همچنین، یک بلندگو در دستگاه وجود دارد که به تکنسین امکان گفتگو با بیمار را در صورت لزوم میدهد.
- رادیوتراپی داخلی: در روش رادیوتراپی داخلی، ماده رادیواکتیو توسط یک لوله، کاتتر یا اپلیکاتور درون بدن قرار میگیرد. پزشک ماده را در جای مناسب قرار میدهد و آن را وارد بدن بیمار میکند. در برخی موارد، لوله، کاتتر یا اپلیکاتور تا چند روز در بدن باقی میماند و سپس توسط پزشک خارج میشود. اما در موارد دیگر، این ایمپلنت برای همیشه در بدن باقی میماند ولی خودش اشعهی رادیواکتیو نمیتاباند.
مراقبتهای پس از انجام رادیوتراپی باید به نوع سرطان و نحوه درمان شما تنظیم شوند.
این مراقبتها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف مایعات بیشتر: در صورتی که پس از رادیوتراپی تحت تأثیر قرار گرفتهاید و گلوی شما زخمی شده است، میتوانید مقدار زیادی آب خنک بنوشید تا تسکین بیشتری برای آن ایجاد شود.
- رژیم غذایی با کالری و پروتئین بالا: سعی کنید رژیم غذایی خود را با کالری و پروتئین بالا ترکیب کنید تا بدنتان برای بهبود و بهبود سریعتر بعد از درمان آماده شود.
- استراحت کافی: به بدنتان استراحت کافی بدهید و فعالیتهای زیادی را در روزهای بعد از رادیوتراپی انجام ندهید. استراحت برای بهبودی و بازسازی بدن بسیار مهم است.
- مدیریت عوارض جانبی: رادیوتراپی ممکن است عوارضی مانند اسهال، تهوع و استفراغ ایجاد کند. برای پیشگیری از تشدید این عوارض، بهتر است رژیم غذایی سبکی با فیبر مصرف کنید و از مصرف غذاهای چرب و سنگین پرهیز کنید.
- تقسیم وعدههای غذایی: سعی کنید وعدههای کوچکتر و مکررتری بخورید و حجم غذاهای خود را کاهش دهید. این کار میتواند به هضم آسانتر غذاها کمک کند.
- اجتناب از نوشیدنیهای گازدار: بهتر است از مصرف نوشیدنیهای حاوی گاز پرهیز کنید، زیرا میتوانند عوارض گوارشی را تشدید کنند.
- تماس با اورژانس: در صورتی که علائم تنفسی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، گیجی و تشنج را تجربه کنید، باید فوراً با پزشک یا خدمات اورژانس تماس بگیرید.
عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان بسیار کمتر از آنچه بسیاری از افراد تصور میکنند است
در واقع، رادیوتراپی به عنوان یک درمان داخلی، تأثیرات بسیار کمتری بر روی اطرافیان دارد. در این روش درمانی، بیمار پرتوهایی را تابانده که اثرات آنها بر روی افراد اطراف بسیار ناچیز است و عموماً نادیده گرفته میشود. همچنین در رادیوتراپی خارجی نیز، این پرتوها به طور مستقیم به اطرافیان سطحی ساطع نمیشوند.
برای مقابله با خستگی مفرط و بهبود آن، میتوان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- قرار دادن وسایل پراستفاده و مورد نیاز در محلی که به راحتی قابل دسترسی است
- استفاده از روشهای تن آرامی مانند تنفس عمیق، تمرینات سبک، مدیتیشن و گوش دادن به موسیقی
- تعیین زمانهای کوتاه استراحت در بین فعالیتهای روزانه، به منظور تنظیم کار و استراحت.
- انجام ورزش روزانه، حتی اگر فعالیت به صورت سبکی انجام شود
- رژیم غذایی حاوی مقدار مناسبی پروتئین را رعایت کنید
- مصرف آب به اندازه کافی برای حفظ هیدراتاسیون بدن
- مراقبت از وضعیت روانی و احساسی خود با توجه به افسردگی، زیرا افسردگی میتواند خستگی مفرط را تشدید کند
برای مقابله با کاهش اشتها، میتوان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- به جای سه وعدهی بزرگ غذا، ترجیحاً پنج تا شش وعده کوچکتر را در طول روز مصرف کنید
- هر زمان که احساس گرسنگی میکنید، بدون توجه به زمان وعدههای غذایی، غذا بخورید
- میانوعدهها و اسنکهای سالم و مغذی را در دسترس خود قرار دهید
- در صورت امکان، مکملهای مایع را مصرف کنید
- مطمئن شوید که به میزان کافی کالری مصرف میکنید
در صورتی که پوست شما به دلیل رادیوتراپی حساس شده و آسیب میبیند،
میتوانید از راهکارهای زیر برای بهبود وضعیت خود استفاده کنید:
لباسهای گشاد و نرم بپوشید تا احتمال تماس آنها با پوست حساس شده کاهش یابد.
محل رادیوتراپی را نخارانید یا مالش ندهید تا از تحریک بیشتر پوست جلوگیری شود.
برای شستوشوی منطقه آسیبدیده پوست، از آب ولرم و صابون ضد حساسیت استفاده کنید.
از قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم خودداری کنید و از استفاده از محافظتکنندههای خورشیدی استفاده کنید.
از استفاده از کمپرس آب سرد و گرم بر روی منطقه آسیبدیده پوست خودداری کنید، زیرا ممکن است تحریک بیشتری را به پوست وارد کند.
برای از بین بردن موهای زائد در ناحیهای که مورد رادیوتراپی قرار گرفته است، از محصولات موبر، تراشیدن موها یا استفاده از روشهای کندن موها خودداری کنید.
پس از استفاده از هر گونه محصول آرایشی و بهداشتی، با پزشک خود مشورت کنید و از او اجازه بگیرید، زیرا برخی محصولات ممکن است بر روی پوست حساس تاثیر منفی داشته باشند.
پرتو درمانی یک روش درمانی است که برای درمان و کنترل برخی از نوعهای سرطان استفاده میشود. این روش قادر است بر روی متعددی از انواع سرطانها تأثیر گذاشته و آنها را درمان کند. برخی از سرطانهایی که با استفاده از پرتو درمانی خارجی قابل درمان هستند،
عبارتند از:
- سرطان سینه
- سرطان ریه
- سرطان پروستات
- سرطان کولون یا روده بزرگ
- سرطان گردن و سر
پرتو درمانی داخلی میتواند بر برخی از نوعهای سرطان تأثیر گذار باشد.
سرطانهایی که قابل درمان با پرتو درمانی داخلی هستند، شامل:
- سرطان سرویکس (دهانه رحم)
- سرطان واژن
- سرطان رحم
- سرطان رکتوم (قسمت پایینی روده بزرگ)
- سرطان سر و گردن
- سرطان چشم
رادیوایزوتوپ درمانی ممکن است به عنوان یک روش درمانی برای برخی از نوعهای سرطان توصیه شود.
برخی از سرطانهایی که میتوان از رادیوایزوتوپ درمانی برای درمان آنها استفاده کرد، عبارتند از:
- سرطان پروستات
- تومورهای مغزی
- سرطان ریه
- سرطان پوست
- سرطان سینه
- سرطان مری
- سرطان مقعد
- سرطان مثانه
تعداد جلسات پرتو درمانی برای یک بیمار وابسته به نرخ رشد تومور است
پزشک متخصص، با بررسی و بررسی شرایط بیمار، تعیین میکند که برای بهبود و درمان مناسب، چند جلسه رادیوتراپی لازم است.
هزینههای مربوط به رادیوتراپی
معمولاً به تعداد جلسات درمانی و نیز روش استفاده شده برای تخریب سلولهای سرطانی وابسته است. در ضمن، لازم به ذکر است که دریافت خدمات پرتو درمانی در مراکز خصوصی هزینههای بیشتری نیاز دارد.
نظرات کاربران