کم‌خونی باعث خستگی و ضعف شدید می‌شود که حتی برای انجام وظایف روزمره نیز مشکل ساز خواهد بود. کم‌خونی شدید ممکن است عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشد. روش درمان کم‌خونی شامل مصرف قرص آهن است، که میزان مصرف آن بر اساس میزان کمبود آهن در بدن افراد تنظیم می‌شود.
کم‌خونی منجر به خستگی و ضعف شدید می‌شود، به طوری که حتی انجام وظایف روزمره نیز برای شما مشکل ساز خواهد بود. اگر کم‌خونی شدید باشد، ممکن است عوارض خطرناکی همراه داشته باشد. راه درمان کم‌خونی شامل مصرف قرص آهن است، که میزان مصرف آن توسط پزشک بر اساس میزان کمبود آهن در بدن شما تعیین می‌شود. اما استفاده از بهترین قرص آهن تنها راه حل نیست؛ شما باید علت عدم جذب آهن در بدن و بهترین زمان مصرف این مکمل را نیز بدانید تا با اطلاعات لازم، جذب آهن را به حداکثر برسانید.
برای افزایش جذب آهن در بدن، می‌توان از غذاهای زیر استفاده کرد:
- منابع آهن هم: گوشت قرمز، مرغ، گوشت ماهی، تخم مرغ و محصولات لبنی مانند پنیر و ماست.
- منابع آهن غیرهم: این منابع از طریق گیاهی هستند و شامل انواع دانه‌ها و غلات (جو، گندم، برنج قهوه‌ای)، حبوبات (عدس، نخود، لوبیا سیاه و سبز)، دانه‌های روغنی (کنجد، کدو تنبل، دانه چیا) و سبزیجات مورد استفاده در آش و سلطه (اسفناج، جعفری، شوید) می‌شود.
در کل، ترکیب منابع غذایی حاوی آهن هم و آهن غیرهم در رژیم غذایی بهترین راه برای افزایش جذب آهن در بدن است. همچنین، مصرف غذاهای حاوی ویتامین C (مثل پرتقال، تمشک، ترشیجات) کمک می‌کند زیرا این ویتامین جذب آهن را افزایش می‌دهد.
تحقیقات قطعی نشان داده است که منابع غنی از ویتامین C می‌توانند جذب آهن در بدن را افزایش دهند. این ویتامین قادر است آهن غیرهم را جذب کند و به شکلی ذخیره کند که به راحتی قابل جذب و استفاده باشد. برخی از خوراکی‌هایی که حاوی ویتامین C غنی هستند عبارتند از مرکبات (مثل پرتقال و لیمو)، سبزیجات دارای برگ سبز تیره (مانند اسفناج و کلم)، فلفل دلمه‌ای و توت فرنگی. یک مطالعه نشان داده است که استفاده از ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین C در کنار غذا، جذب آهن را تا ۶۷٪ افزایش می‌دهد.
مصرف مقادیر مناسب ویتامین A و بتاکاروتن در غذاها، به حفظ سلامت بینایی، رشد استخوان‌ها و بهبود سیستم ایمنی کمک می‌کند. بتاکاروتن، که یک رنگدانه با رنگ قرمز-نارنجی است، در گیاهان و میوه‌ها یافت می‌شود و در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. منابع غذایی غنی از بتاکاروتن و ویتامین A شامل هویج، سیب زمینی شیرین، اسفناج، کلم‌پیچ، کدو حلوایی، فلفل قرمز، طالبی و زردآلو هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که وجود ویتامین A در بدن، جذب آهن را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
همچنین، گوشت، مرغ و ماهی حاوی آهن هم هستند و نه تنها قابلیت جذب خوبی در بدن دارند، بلکه می‌توانند جذب آهن غیرهم (موجود در منابع گیاهی) را نیز تحریک کنند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که افزودن ۷۵ گرم گوشت به یک وعده غذایی، جذب آهن غیرهم را در مقایسه با یک وعده غذایی بدون گوشت، حدود ۲.۵ برابر افزایش می‌دهد.
علل عدم جذب آهن در بدن می‌توانند به شرح زیر باشند:
وجود غذاهای حاوی فیتات: فیتات یا اسید فیتیک در غذاهایی مانند غلات کامل، سویا، آجیل و حبوبات وجود دارد. حتی مقادیر کمی از فیتات می‌تواند باعث اختلال در جذب آهن شود. مطالعات نشان داده‌اند که حتی ۲ گرم فیتات موجود در غذا می‌تواند تا ۱۸٪ از جذب آهن را کاهش دهد. بنابراین، مصرف ۲۵۰ میلی‌گرم فیتات می‌تواند باعث کاهش جذب آهن تا ۸۲ درصد شود. با مصرف همزمان غذاهایی که جذب آهن غیرهم را افزایش می‌دهند (مانند ویتامین C)، تأثیر منفی فیتات را می‌توان تعدیل کرد.
- وجود غذاهای حاوی کلسیم: مصرف غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی کلسیم هستند، مانند شیر و محصولات لبنی، می‌تواند باعث مانع شدن از جذب آهن در بدن شود. کلسیم و آهن هر دو در رقابت برای جذب توسط سیستم گوارشی قرار می‌گیرند.
- وجود غذاهای حاوی تانین: تانین در چای و قهوه وجود دارد و می‌تواند جذب آهن را محدود کند. مصرف همزمان این نوشیدنی‌ها با غذا می‌تواند باعث کاهش جذب آهن شود.
- وجود برخی عوامل دیگر: برخی عوامل دیگر مانند عوامل آلرژیک، بیماری‌های گوارشی، داروها و مکمل‌های غذایی می‌توانند باعث کاهش جذب آهن در بدن شوند.
برای کاهش تأثیر این عوامل و افزایش جذب آهن، می‌توان از راهکارهایی مانند همزمانی مصرف غذاهای حاوی ویتامین C با غذاهای حاوی آهن، جدا کردن مصرف غذاهای حاوی کلسیم و آهن از یکدیگر، و محدود کردن مصرف تانین‌ها در هنگام وعده‌های غذایی استفاده کرد.
بهترین روش برای مصرف داروها همراه با نوشیدنی آب است. آب باعث جلوگیری از چسبیدن قرص به دیواره‌های مری می‌شود و فرآیند عبور قرص از مری را آسان می‌کند.
احتمالاً این سوال برایتان پیش آمده که آیا مایعات دیگری هم می‌توانند از چسبیدن قرص به مری جلوگیری کنند. در پاسخ به این سوال، باید بگوییم خیر. استفاده از آبمیوه، چای یا شیر برای مصرف قرص‌ها توصیه نمی‌شود. آب، علاوه بر اینکه حرکت قرص را روان می‌کند، باعث باز شدن آسان آن در معده و جذب مواد شیمیایی موجود در قرص می‌شود. اما استفاده مثلاً از شیر ممکن است خاصیت آنتی‌بیوتیک‌ها را نابود کند یا باعث مانع شدن جذب آهن شود. بنابراین، بهتر است قرص‌ها را با آب مصرف کنید تا از جذب بهتر و اثربخشی بهتر آنها برخوردار شوید.
چرا مصرف قرص با چای ضرر دارد؟ چای و نوشیدنی‌های داغ دیگر می‌توانند تأثیر منفی بر روی قرص‌ها داشته باشند.
عوامل زیر نشان دهنده ضرر مصرف قرص همراه با چای می‌باشند:
- از بین بردن اثر قرص: نوشیدنی‌های داغ مانند چای می‌توانند اثر قرص را تخریب کنند. این نوشیدنی‌ها ممکن است باعث تغییر در طبیعت قرص شده و از جذب و هضم صحیح آنها جلوگیری کنند.
- وجود کافئین: چای و قهوه حاوی کافئین هستند. مصرف کافئین می‌تواند تأثیر مخربی بر روی برخی داروها داشته باشد. آنها ممکن است باعث تداخل در عملکرد قرص‌ها شده و مانع از دستیابی به اثربخشی مطلوب آنها شوند.
- ویتامین K در چای سبز: چای سبز حاوی ویتامین K است. این ویتامین می‌تواند باعث کاهش اثربخشی داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین شود. از این رو، مصرف قرص‌ها در کنار چای سبز ممکن است تأثیر منفی بر روی عملکرد صحیح داروها داشته باشد.
- بهتر است در صورت نیاز به مصرف قرص، آن را با آب یا سایر مایعاتی مانند آبمیوه‌های طبیعی بجای چای مصرف کنید. همچنین، مشاوره پزشک خود را در خصوص تداخلات ممکن بین داروها و نوشیدنی‌ها جویا شوید تا مصرف صحیح داروها را تضمین کنید.
- اثرات شیر بر داروها:
مصرف شیر به دلیل حاوی کلسیم، می‌تواند تأثیر منفی بر داروهای مکمل آهن داشته باشد. همچنین، کلسیم موجود در شیر ممکن است با داروهای هورمونی تیروئید تداخل کند و مشکلاتی را به وجود آورد. - مصرف دارو با آب هویج:
مصرف همزمان داروهای ضد آکنه مانند ایزوتروتوئین با مکمل‌های حاوی ویتامین A می‌تواند جذب آن را به‌طور نامناسب تحت تأثیر قرار دهد. از این رو، نباید آب هویج را به عنوان مایع مصرفی همراه با این داروها استفاده کرد. البته، مصرف معتدل آب هویج به میزان دو لیوان در روز برای مصرف عادی مشکلی ایجاد نمی‌کند و باید مقدار مصرف آن بیش از این حد نرود.
تأثیرات مصرف همزمان دارو با آب گریپ فروت:
گریپ فروت حاوی ترکیباتی است که می‌تواند فعالیت آنزیمی را در بیش از ۵۰ نوع دارو تغییر دهد و همچنین برخی از داروها را در خون بالا ببرد. مخصوصاً در مورد استاتین‌ها که یک گروه دارویی برای کاهش کلسترول خون استفاده می‌شود، مصرف آب گریپ فروت می‌تواند با اختلال در عملکرد آنزیم‌ها، تأثیرات این دارو را افزایش دهد.
به علاوه، داروهای زیر نباید همراه با آب گریپ فروت مصرف شوند:
- داروهای قلبی
- داروهای ضد آلرژی
- داروهای مهارکننده اضطراب
- داروهای ضد آسم
- داروهای مرتبط با درمان سرطان
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای مهارکننده صرع
- داروهای کاهنده فشار خون
- داروهای مرتبط با درمان عفونت
- داروهای مرتبط با جلوگیری از سکته مغزی و قلبی
- داروهای مرتبط با جلوگیری از تشکیل خون‌ریزی و لخته‌های خونی.
- بهتر است همواره پیش از همراهی مصرف داروها با آب گریپ فروت، با متخصص پزشک خود مشورت کنید تا از تداخلات ممکن بین داروها و آب گریپ فروت آگاه شوید و مصرف صحیح داروها را تضمین کنید.
اثرات مصرف همزمان دارو با آب پرتقال:
مصرف آب پرتقال می‌تواند باعث افزایش سطح پتاسیم در خون شود و با علائمی مانند تپش قلب و گرفتگی عضلات همراه باشد. این تأثیرات معمولاً غیرمطلوب است.
با این حال، در مواردی که فرد فقر آهن داشته باشد و پزشک برای جذب بهتر آهن به او توصیه به مصرف آب پرتقال کرده باشد، مصرف آب پرتقال مجاز است. در این موارد خاص، آب پرتقال به عنوان منبع ویتامین C که به جذب آهن کمک می‌کند، مفید است.
اگر قصد مصرف همزمان داروها با آب پرتقال را دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تأثیرات ممکن و همچنین نیازهای شخصی خود را بررسی کنید. همچنین، پیگیری مداوم و مشاوره پزشکی در مورد مصرف آب پرتقال و داروها بسیار مهم است.
تا چند دقیقه بعد از خوردن غذا یا مصرف قرص آهن، نباید چای بنوشید؟
چای، یک منبع پلی‌فنولی است و این ترکیب می‌تواند باعث کاهش جذب آهن در بدن شود. بنابراین، افرادی که با کمبود آهن و کم‌خونی مواجه هستند، باید در مورد مصرف چای با احتیاط عمل کنند. بر اساس توصیه‌های متخصصان، بهتر است حداقل یک ساعت زمانی بین مصرف غذاها یا قرص‌های حاوی آهن و نوشیدن چای فاصله قرار دهید. این فاصله زمانی کمک می‌کند تا جذب آهن کاهش کمتری داشته باشد و تداخل کمتری رخ ندهد.
تخم مرغ آیا مانع از جذب آهن می‌شود؟
تخم مرغ حاوی ماده‌ای به نام فسفوپروتئین است. این ترکیب قابلیت اتصال به آهن را دارد و ممکن است باعث اختلال در جذب آهن شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف یک عدد تخم مرغ آبپز می‌تواند جذب آهن را در یک وعده غذایی تا ۲۸٪ کاهش دهد.
چگونه می‌توانید نیازهای آهن بدن خود را تأمین کنید؟
برای حداکثر رساندن مصرف آهن در رژیم غذایی خود، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:
- مصرف گوشت قرمز بدون چربی: گوشت قرمز بهترین منبع آهن است. به عنوان یک فرد سالم، می‌توانید چند بار در هفته از گوشت قرمز بدون چربی استفاده کنید.
- مصرف مرغ و ماهی: مرغ و ماهی نیز به عنوان منابع ایده‌آلی آهن محسوب می‌شوند و دارای جذب مناسب در بدن هستند.
- مصرف خوراکی‌های حاوی ویتامین C: در وعده‌های غذایی خود از منابع ویتامین C استفاده کنید. به عنوان مثال، مقداری آب لیمو را در کنار غذاهای خود مصرف کنید تا جذب آهن بهبود یابد.
- اجتناب از مصرف چای، قهوه و شیر نزدیک به زمان وعده‌های غذایی: این نوشیدنی‌ها را بین وعده‌های غذایی خود مصرف کنید و بلافاصله قبل یا بعد از مصرف غذاهای غنی از آهن نخورید.
- مصرف غذاهای گیاهی غنی از آهن: اگر گیاه‌خوار هستید یا تمایلی به مصرف گوشت و مرغ ندارید، غذاهای گیاهی غنی از آهن را در رژیم غذایی خود جای دهید.
با رعایت این نکات، می‌توانید نیازهای آهن بدن خود را بهبود بخشید. همچنین، بهتر است با مشاوره پزشک یا متخصص تغذیه درباره نیازهای شخصی خود صحبت کنید.
نظرات کاربران