مقاله علمی ایمپلنت و پرتودرمانی

پرتودرمانی در دندانپزشکی

درمان سرطان در ناحیه سر و گردن معمولاً ترکیبی از جراحی، رادیو درمانی و گاهی شیمی درمانی است. متأسفانه تمامی این روش‌های درمانی پتانسیل ایجاد اثرات ناخواسته بر روی بافت‌های نرم و سخت حفره دهان را دارا هستند. جراحی سرطان سر و گردن معمولاً باعث ایجاد نقائص آناتومیک می‌شود که به ضایعات استخوانی می‌انجامد. رادیو درمانی سر و گردن باعث فیبروز پیشرونده عروق خونی و بافت‌ها، زروستومیا و کاهش کیفیت ترمیم استخوان فک می‌شود. داروهای شیمی درمانی با مشکلات زیادی در ترمیم زخم و عوارض سرکوب سیستم ایمنی در ارتباطند.

تأثیرات حاد رادیو تراپی شامل التهاب مخاط، تغییر عملکرد غدد بزاقی و خطر عفونت مخاط هستند. اثرات طولانی مدت رادیو درمانی عبارتند از کاهش تعداد رگ‌های بافتی، هیپوکسیک و پرسلول شدن بافت‌ها. این مشکلات به دلیل تغییرات عروقی و سلولی بافت‌های سخت و نرم، آسیب به غدد بزاقی و افزایش ساخت کلاژن ایجاد می‌شود که به فیبروز می‌انجامد. به دلیل این اثرات زیان آور بر روی استخوان، اصلاح و ترمیم زخم بعد از درمان‌های جراحی به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد. به هنگام قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای اشعه، استخوان دچار تغییرات فیزیولوژیک برگشت ناپذیری می‌شود که شامل نازک شدن کانال‌های عروقی (اند آرتریت)، کاهش جریان خون و از دست رفتن استئوسیت‌ها است. با گذشت زمان، استخوان می‌میرد که این مسئله باعث محدود شدن ریمودلینگ و پتانسیل ترمیم استخوان می‌شود.

رادیو درمانی ایمپلنت‌هایی که قبلاً جایگذاری شده‌اند

تحقیقات بسیار اندکی دربارۀ تأثیر رادیو درمانی بر ایمپلنت‌های دندانی که قبلاً جایگذاری شده‌اند وجود دارد. داده‌های به دست آمده در کوتاه مدت نشان می‌دهند که عوارض و شکست درمان بسیار اندک است. با این وجود، به نظر می‌رسد که در تحقیقات با زمان طولانی‌تر ممکن است میزان شکست بیشتر شود. در این برهه از زمان برای گرفتن نتایج قطعی باید مطالعات بیشتری صورت گیرد.

این مقاله را هم مطالعه کنید: کشیدن دندان عقل بالا راحت تره یا پایین

جایگذاری ایمپلنت پس از رادیو درمانی

در دندانپزشکی ایمپلنت، موضوعات بسیار بحث برانگیزی درباره بازسازی دهان توسط ایمپلنت در بیمارانی که تحت پرتو درمانی قرار گرفته اند وجود دارد. این موضوعات مقدار زمان گذشته از رادیو درمانی برای آغاز درمان ایمپلنت و استفاده از درمان اکسیژن با فشار بالا (هایپر باریک) را در بر می‌گیرند.

نشان داده‌شده‌است که توانایی استخوان در اتصال به ایمپلنت برای ترمیم در ایمپلنت‌های دندانی، به ناحیه پرتو دیده، دوز اشعه و مدت زمان گذشته از قرار گیری در برابر اشعه بستگی دارد. ایمپلنت‌های قرار گرفته در استخوان پرتو دیده باعث افزایش خطر ابتلا به استئو رادیونکروز به خصوص با اشعه بالاتر از Gy ۵۰ می‌شوند. زمان در ترمیم بافت‌های پرتو دیده تأثیری دوگانه دارد. نشان داده‌شده‌است تأثیر مثبت کوتاه مدت آن توانایی کاهش یافته در ترمیم زخم را بهبود می‌بخشد. تأثیر منفی آن در طولانی مدت افزایش سیب عروقی را به دنبال دارد. به نظر می‌رسد که فاصله زمانی بین رادیو درمانی و جایگذاری ایمپلنت بر پروگنوز ایمپلنت‌ها تأثیر بسزایی دارد. اکثر مطالعات نشان داده‌اند که هر چه زمان بیشتری از رادیو درمانی گذشته باشد، موفقیت جایگذاری ایمپلنت بیشتر و خطر ابتلا به استئو رادیونکروز کمتر می‌شود. هر چند که این موضوع هنوز مورد بحث است زیرا پژوهشگران مختلف زمان‌های متفاوتی را برای شروع درمان ایمپلنت پیشنهاد کرده‌اند که از ۳ تا ۶ ماه تا ۱۲ ماه و ۲۴ ماه تغییر می‌کند.

در مورد پرتو درمانی‌هایی که در زمان‌های گذشته صورت گرفته‌اند باید احتیاط بیشتری صورت گیرد؛ زیرا در گذشته (سال‌های قبل از دهه هشتاد میلادی) پرتو درمانی با انرژی پایین‌تری صورت می‌گرفت، بر خلاف زمان حال که مقادیر بالای انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند و تخریب کمتری ایجاد می‌کنند. نشان داده‌شده‌است که به دلیل پایین‌تر بودن انرژی و در نتیجه رادیو درمانی مخرب‌تر، اندآرتریت پیشرونده جایگزین شده‌است و با گذشت زمان افزایش می یابد.

مقدار پرتو مورد نیاز برای ایجاد نتایج نامطلوب نیز موضوعی است که بحث و تردید زیادی ایجاد کرده‌است. مطالعات نشان داده اند که Gy ۵۰ نقطه عطف است و در مقادیر بیشتر از آن شانس ابقاء ۷۱ ٪و در مقابل مقادیر کمتر از آن ۸۴٪ است. از این رو در مقالات موجود بیان شده‌است که جایگذاری ایمپلنت می‌تواند برای بیمارانی با دوزهای پایین تر از ۵۰Gy که پرتو درمانی شده‌اند انجام گیرد. متأسفانه تعداد کمی از بیمارانی دوزهای بالاتر از ۵۰ دریافت کرده‌اند تحت درمان ایمپلنت قرار گرفته‌اند. از طرفی، یک مطالعه نشان داده‌است که در بیماران درمان شده با ایمپلنت که دوزهای بالاتر از ۵۰Gy دریافت کرده اند شانس ابقای ایمپلنت با توجه به افزایش خطر ابتلا به استئورادیونکروز (ORN) بسیار پایین است.

به علاوه، دوز داده شده در واحد Gy (راد سابق) ممکن است گمراه کننده باشد؛ زیرا تعداد کلی تقسیمات در آن مشخص نشده‌است. یک اندازه گیری دقیق‌تر از میزان جذب شده تابش، 《اثر تراکمی تابش》 نامیده می‌شود که به این طریق به دست می آید:

( TXزمان کلی)/(ها TXتعداد)×( TXهر دوز )×(ها TX تعداد )

مطالعات نشان داده‌اند که ایمپلنت‌های جایگذاری شده در بیماران با اثر تراکمی تابش از ۱۸ تا ۲۰ (حدود ۴۸ تا ۶۵ Gy تجزیه استاندارد) موفقیت نسبتاً بالایی دارند. در سایر گزارشات آمده‌است که دوزهای بالاتر از اثر تراکمی تابش ۴۰ (حدود ۱۲۰Gy تجزیه استاندارد) درجه بالایی از شکست را نشان می‌دهند.

استئورادیونکروز

عمده‌ترین خطر جایگذاری ایمپلنت مخصوصا ایمپلنت فوری در استخوان پرتو درمانی شده استثورادیونکروز است. ORN مرگ غیر قابل بازگشت استخوانی است که تحت پرتو درمانی قرار گرفته است و از مشخصات آن استخوان نرم نکروتیک است که قدرت ترمیم صحیح را از دست می‌دهد. مکانیسم پاتوفیزیولوژیک این بیماری عدم تعادل بین نیاز به اکسیژن و اکسیژن موجود در بافت است که به دلیل اند آرتریت رنگ‌های خونی ایجاد می شود. سمپتوم‌های کلینیکی شامل درد استخوان نکروتیک اکسپوز شده، شکستگی‌های پاتولوژیک در استخوان و خروج چرک هستند. شیوع ORN در بیماران دارای دندان دو برابر بیشتر از بیماران بدون دندان است و استفاده از الکل و تنباکو احتمال بروز آن را بیشتر می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که در مجموع شیوع ORN پس از پرتو درمانی از ۳٪تا ۲۲٪ است. به دلیل وجود این خطر است که احتیاط در پرتو درمانی بیماران به خصوص در ناحیه قرار گیری ایمپلنت قبل از انجام جراحی ضروری است. توصیه می‌شود که درمان توسط پزشکان باتجربه و با سابقه صورت گیرد که مجموعه‌ای از تسهیلات شامل اکسیژن با فشار بالا (هایپر باریک) را در اختیار دارند.

منبع: سایت ایمپلنت فوری دکتر علی سجودی https://drsojodi.com/immediate-dental-implants

4