مصرف و عوارض شیاف دیکلوفناک

دیکلوفناک چیست؟

دیکلوفناک یکی از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) است که دارای اثرات ضد درد و ضد التهاب بوده و بدون وجود کورتیکواستروئید (کورتون) عمل می‌کند.
این دسته از داروها، مانند دیکلوفناک که به عنوان NSAIDs شناخته می‌شوند، در تسکین دردهایی مانند التهاب مفاصل، ترک خون در عضلات یا شکستگی استخوان، نقرس، میگرن، درد دندانی و دردهای پس از عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این دارو با کاهش التهاب و تسکین درد به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند. با مسدود کردن اثر آنزیم سیکلوکسیژناز، دیکلوفناک منجر به کاهش تولید پروستاگلاندین، یک ماده شیمیایی که مسئول ایجاد درد و التهاب در ناحیه‌ی آسیب دیده است، می‌شود. به این ترتیب، با مهار آنزیم سیکلوکسیژناز و کاهش تولید پروستاگلاندین، درد و التهاب کاهش می‌یابد.

دیکلوفناک به عنوان یک مسکن بسیار موثر شناخته می‌شود و با کاهش التهاب و تسکین درد به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند. این دارو عوارض نسبتاً کمی دارد، اما برخی از این عوارض در ایران بیشتر از سایر نقاط جهان مشاهده می‌شوند. به عنوان مثال، برخی موارد فلج عضلات در مصرف عضلانی دیکلوفناک در ایران گزارش شده است، که این موضوع منجر به ممنوعیت مصرف دیکلوفناک در مراکز غیربیمارستانی شده است.

دیکلوفناک با مسدود کردن اثر آنزیم سیکلوکسیژناز، منجر به کاهش تولید ماده شیمیایی به نام پروستاگلاندین در بدن می‌شود که مسئول ایجاد درد و التهاب در ناحیه‌ای که آسیب دیده است، است. در نتیجه، با مهار آنزیم سیکلوکسیژناز و کاهش تولید پروستاگلاندین، درد و التهاب کاهش می‌یابد.

دیکلوفناک به صورت دو نوع نمک، دیکلوفناک سدیم و دیکلوفناک پتاسیم، تولید می‌شود. تفاوت اصلی بین این دو نوع این است که جذب دیکلوفناک پتاسیم در بدن سریع‌تر است. بنابراین، در مواردی که نیاز به تسکین سریع درد حاد و ناگهانی وجود دارد، دیکلوفناک پتاسیم انتخاب بهتری است.

مصرف دیکلوفناک در افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلب و عروق هستند یا سابقه حمله قلبی یا سکته دارند، مناسب نمی‌باشد؛ زیرا این دارو تا حدودی ریسک حمله قلبی و سکته در افراد مستعد را افزایش می‌دهد. بنابراین، در صورت داشتن سابقه بیماری قلبی، حتماً با پزشک یا داروساز خود در مورد داروی ضد درد مناسب مشورت کنید.

این دارو به صورت قرص خوراکی، ژل موضعی، چسب پوستی، قطره چشمی و آمپول تزریقی نیز در دسترس است.

پیش از مصرف دیکلوفناک، در صورت داشتن سابقه آسم، حساسیت، زخم معده یا دوازدهه، بیماری‌های گوارشی (مانند کرون)، بیماری قلبی یا عروقی، لوپوس، مشکلات کبدی، کلیوی و سایر موارد، به پزشک خود اطلاع دهید.

در صورت داشتن سابقه فشار خون بالا یا وجود لخته در عروق، پزشک خود را مطلع نمایید.

زیرا این دارو ممکن است در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجاد کند، لازم است قبل از شروع مصرف، لیستی از تمامی داروهایی که در حال استفاده هستید را به اطلاع پزشک یا داروساز خود برسانید.

همچنین، در صورت داشتن سابقه حساسیت به داروهای ضد درد (مانند آسپرین، ناپروکسن، ایندومتاسین، ایبوبروفن و …)، به پزشک خود اطلاع دهید.

مقدار و نحوه مصرف:

قبل از استفاده از این دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کرده و دستورات پزشک یا متخصص خود را به دقت دنبال کنید. به طور معمول، شیاف دیکلوفناک به صورت داخلی در مقعد هر شب با مقدار ۵۰ یا ۱۰۰ میلی‌گرم استفاده می‌شود و حداکثر مقدار مصرفی در یک روز نباید بیشتر از ۱۵۰ میلی‌گرم باشد.

توجه: استفاده بیش از حد معمول ممکن است علایمی مانند درد شدید در قفسه سینه، تنفس آهسته، تشنج و تغییر در مقدار ادرار را به همراه داشته باشد.

توجه: اگر دیکلوفناک را برای کنترل علائم آرتریت یا التهاب مفصل مصرف می‌کنید، باید به این نکته توجه کنید که تاثیر آن پس از مصرف مداوم دارو به مدت دو هفته به حداکثر می‌رسد. در صورتی که دیکلوفناک را فقط در صورت بروز درد مصرف می‌کنید، قبل از اینکه شدت درد به حداکثر خود برسد، آن را مصرف کنید. مصرف دارو در زمانی که شدت درد بسیار افزایش یافته است، تاثیر قابل توجهی نخواهد داشت.

آمپول دیکلوفناک:

فرم تزریقی این دارو در مواردی مانند دردهای شدید ناشی از سنگ کلیوی، درد استخوانی، رماتیسم، درد مفصلی کمر، نقرس و درد ناشی از شکستگی استخوان در کودکان بالای ۱۲ سال و بزرگسالان استفاده می‌شود.

تزریق این دارو باید تنها با تجویز پزشک و در مرکز درمانی انجام شود.

نحوه تزریق این دارو با توجه به شرایط، ممکن است به صورت داخل عضله بیمار انجام شود. در ایران، به دلیل بروز عوارض شدید، مصرف آمپول دیکلوفناک محدود شده است.

نحوه مصرف آمپول دیکلوفناک:

1.  مقدار مصرف دارو به طور دقیق توسط پزشک تعیین می‌شود.
2.  تزریق این دارو بیش از ۲ روز مجاز نمی‌باشد. همچنین توصیه نمی‌شود بیشتر از ۱۵۰ میلی‌گرم (۲ آمپول) در روز مصرف شود.
3.  تزریق آمپول دیکلوفناک باید تنها در مراکز بیمارستانی مجهز انجام شود.

عوارض شایع آمپول دیکلوفناک:

1.  حساسیت حین تزریق (لکه‌های قرمز و خارش، درد و قرمزی در محل تزریق، مشکل در تنفس و…).
2.  احساس تهوع ممکن است با مصرف غذاهای سبک و اجتناب از غذاهای چرب و سنگین کاهش یابد.
3.  در صورت مشکلات تنفسی و هرگونه علائم حساسیت دارویی (مانند ورم صورت و دهان)، به پزشک مراجعه کنید.
4.  در صورت مشاهده دفع خون یا مدفوع تیره، استفراغ حاوی خون یا درد شدید شکم، مصرف دارو را قطع کنید و به پزشک خود مراجعه کنید.
5.  در صورت تیرگی یا کاهش حجم ادرار، زردی پوست، ورم دست و پا، گلودرد و…، به پزشک خود اطلاع دهید.

نکاتی که در ارتباط با مصرف شیاف دیکلوفناک باید بدانید:

1.  از شیاف دیکلوفناک در زمان خواب برای تسکین درد در طول شب و صبح زود و یا برای تسکین درد پس از عمل جراحی استفاده کنید.
2.  در صورتی که یک دوز از دارو را از دست دادید، هر چه سریعتر آن را مصرف کنید. اما اگر به زمان مصرف دوز بعدی نزدیک هستید، از مصرف دوز قبلی صرف نظر کنید. همچنین، برای جبران دوز از دست رفته، دو دوز را همزمان مصرف نکنید.
3.  مصرف دیکلوفناک در زمان بارداری می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های قلبی-عروقی در جنین شود. بنابراین، این دارو در زمان بارداری، به ویژه در سه ماهه اول و سوم، استفاده نشود.
4.  مصرف این دارو در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.

دیکلوفناک را به مدت طولانی مصرف نکنید. در صورت نیاز به مصرف طولانی مدت این دارو، پزشک معمولاً داروهای دیگری را همراه با دیکلوفناک به شما تجویز می‌کند تا دستگاه گوارش شما را در برابر عوارض احتمالی مصرف دارو محافظت کند.

هر قرص دیکلوفناک را با یک لیوان پر آب مصرف کنید و تا حداقل ده دقیقه بعد از مصرف آن دراز نکشید.

اگر با مصرف دیکلوفناک معده شما ناراحت می‌شود، آن را بعد از غذا یا با شیر مصرف کنید.

اگر آسم دارید، ممکن است با مصرف دیکلوفناک مشکلات تنفسی یا خس خس سینه شما بیشتر شود. در صورت بروز این مشکل، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

این دارو در سالمندان و همچنین افرادی که سابقه حمله آسم و حساسیت دارند، باید با احتیاط مصرف شود.

توصیه‌ها و اقدامات پرستاری:

1.  این دارو ممکن است فشار خون را افزایش دهد. بطور منظم فشار خون خود را بررسی کنید و در صورت مقادیر بالا، پزشک خود را مطلع سازید.
2.  به بیمار توصیه کنید در هنگام رانندگی، استفاده از ماشین آلات یا انجام فعالیت‌های خطرناک، مراقبت کند و تا شناسایی واکنش به دارو احتیاط کند.
3.  به بیمار توصیه کنید از مصرف الکل خودداری کند.
4.  به بیمار توصیه کنید از مصرف آسپرین یا سایر داروهای ضددردهای بدون نیاز به نسخه پزشک، بدون اجازه استفاده نکند.
5.  به بیمار توصیه کنید در صورت بروز وزوز یا زنگ زدن در گوش‌ها، نقص شنوایی، سرگیجه، ناراحتی یا خونریزی گوارشی، مصرف دارو را قطع کند.
6.  این دارو باید با احتیاط و با حداقل مقدار ممکن در بیماران حساس به آسپیرین یا دیگر داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، بیماران دچار پورفیری کبدی، بیماران با اختلالات کلیوی، کبدی یا قلبی و قبل از جراحی عروق کرونر مورد استفاده قرار گیرد.